Một tuần trước, anh Q.Huy (Đống Đa) phấn khởi khoe với người thân khoản thưởng Tết năm nay được cơ quan thông báo là 100 triệu đồng. Thế nhưng, con số thực nhận khiến anh giật mình, khi hơn 25 triệu đồng đã bị khấu trừ thuế thu nhập cá nhân.
Đây là lần đầu anh trải nghiệm thực tế gánh nặng thuế thu nhập lên tiền lương thưởng của cá nhân. Các doanh nghiệp anh từng làm trước đây đều là lương net, đã khấu trừ các khoản thuế, phí.
"Tôi không hiểu sao mức đánh thuế lại cao thế. Cả năm đi làm, trông chờ khoản thưởng Tết mà giờ như bị mất cắp thế này", anh tâm sự.
Thưởng trên 80 triệu, đóng thuế 35%
Quy định tại Điều 3, Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi năm 2012, thu nhập chịu thuế bao gồm tiền lương, tiền công và các khoản tiền có tính chất tương đương. Ngoài ra, các khoản phụ cấp, trợ cấp và tiền thưởng... cũng thuộc diện chịu thuế.
Thuế thu nhập với tiền thưởng Tết hiện cũng dựa theo biểu thuế luỹ tiến từng phần như với thu nhập từ tiền lương, với 7 bậc từ 5% đến 35% tương ứng với số tiền chịu thuế. Trong đó, thu nhập tính thuế càng cao mức thuế suất áp dụng càng lớn.
Với lương tháng thứ 13, hiện pháp luật không quy định về khoản tiền lương này và nó được xem là tiền thưởng cuối năm do các doanh nghiệp tự quy định trong hợp đồng lao động.
Nếu doanh nghiệp trả lương tháng 13 gộp cùng với thưởng Tết, người lao động sẽ phải chịu nhiều thuế TNCN hơn do số tiền chịu thuế bị cộng dồn lên bậc cao hơn.
7 bậc tính thuế TNCN:
| Bậc | Thu nhập tính thuế/tháng (Triệu đồng) | Thuế suất (%) |
| 1 | Đến 5 | 5% |
| 2 | Trên 5 đến 10 | 10% |
| 3 | Trên 10 đến 18 | 15% |
| 4 | Trên 18 đến 32 | 20% |
| 5 | Trên 32 đến 52 | 25% |
| 6 | Trên 52 đến 80 | 30% |
| 7 | Trên 80 | 35% |
Nếu doanh nghiệp trả riêng lương tháng thứ 13 và thưởng Tết thành 2 đợt, người lao động sẽ chịu thuế TNCN 2 lần với thuế suất thấp hơn nhiều.
Do cùng tính chất nộp thuế với tiền lương nên thưởng Tết cũng được tính giảm trừ bản thân 9 triệu đồng, và giảm trừ gia cảnh 3,6 triệu đồng trên mỗi người phụ thuộc.
Ví dụ, người lao động có thưởng Tết 20 triệu đồng và không có người phụ thuộc, số tiền phải tính thuế sẽ là 12 triệu đồng (thuộc 3 bậc đầu của biểu thuế). Trong đó, 5 triệu đầu sẽ tính thuế 5%, 5 triệu tiếp theo tính thuế 10% và 2 triệu còn lại tính thuế 15%. Số tiền phải nộp tương ứng như sau:
5 x 5% + (12-5) x 10% + (12-10) x 15% = 1,05 triệu đồng
Cách tính thuế TNCN phải nộp:
A là số tiền thưởng Tết đã giảm trừ bản thân và gia cảnh:
| Bậc | Mức thưởng Tết (Triệu đồng) | Số thuế phải nộp (Triệu đồng) |
| 1 | Đến 5 | 5% x A |
| 2 | Trên 5 đến 10 | 10% x A - 0,25 |
| 3 | Trên 10 đến 18 | 15% x A - 0,75 |
| 4 | Trên 18 đến 32 | 20% x A - 1,65 |
| 5 | Trên 32 đến 52 | 25% x A - 3,25 |
| 6 | Trên 52 đến 80 | 30% x A - 5,85 |
| 7 | Trên 80 | 35% x A - 9,85 |
Mức thuế TNCN với các khoản tiền thưởng Tết tương ứng:
| Tiền thưởng Tết đã bỏ giảm trừ bản thân và gia cảnh (Triệu đồng) | Số tiền thuế phải nộp (Triệu đồng) |
| 10 | 0,75 |
| 30 | 4,35 |
| 50 | 9,25 |
| 70 | 15,15 |
| 100 | 25,15 |
| 300 | 95,15 |
| 500 | 165,15 |
Ngao ngán với những bất cập về thuế thu nhập
Cùng chung "nỗi buồn" đóng thuế như anh Huy, chị Hà Anh (TP.HCM) phàn nàn về những bất cập trong chính sách thuế thu nhập hiện nay.
"Tôi sẵn sàng đóng thuế nhưng mức thu nhập chịu thuế nên phù hợp hơn. Sống ở TP đắt đỏ, giá cả tăng cao mỗi năm, mức đóng thuế TNCN hiện nay khiến tôi khó xoay xở đảm bảo cuộc sống", chị nói.
Việc điều chỉnh ngưỡng thu nhập chịu thuế và mức giảm trừ gia cảnh trong thuế thu nhập cá nhân đã được bàn thảo nhiều, thế nhưng, chưa có điều chỉnh.
Từ khi Luật Thuế Thu nhập cá nhân sửa đổi có hiệu lực từ ngày 1/7/2013 đến nay, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đã tăng 25%, phải điều chỉnh ngưỡng thu nhập chịu thuế theo quy định của luật. Thế nhưng, ngưỡng chịu thuế lỗi thời này vẫn được giữ nguyên.
Các chuyên gia về tiền lương, tiền công chỉ rõ sự lạc hậu của chính sách thuế so với thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam.
Thu nhập bình quân đầu người năm 2013 khoảng 1.960 USD trong khi con số của năm 2018 lên tương đương 2.587 USD, tăng 32%. Đó là chưa kể việc điều chỉnh cách tính GDP của Tổng cục Thống kê khiến thu nhập bình quân đầu người vượt ngưỡng 3.000 USD.
Tương tự, mức giảm trừ gia cảnh cũng được phản ánh quá lạc hậu. Sau 6 năm, mức giảm trừ gia cảnh vẫn giử mức 9 triệu đồng/tháng đối với người làm công ăn lương và 3,6 triệu đồng/người với người phụ thuộc.
Theo giải trình của Chính phủ với Quốc hội khi sửa luật này cách đây 6 năm, phần giảm trừ gia cảnh với người lao động được tính toán bằng 2,5 lần GDP bình quân đầu người năm 2014. Nếu giữ nguyên công thức này, mức giảm trừ gia cảnh phải là 17 triệu đồng/người/tháng.
Quang Thắng
